to water or not to water

Niet eerder was het in Nederland deze eeuw zo droog als in het afgelopen jaar. Het neerslagtekort in het zomerseizoen van 2022 bereikte zelfs een record van 318 millimeter, twee keer zoveel als normaal. En dat is voor de derde keer in vijf jaar tijd dat er sprake is van langdurig te weinig neerslag in verhouding tot de verdamping.

Neerslagtekort
Het neerslagtekort is het verschil tussen verdamping en neerslag. Is het neerslagtekort positief, is er meer verdamping dan neerslag. De hoogste dagelijkse waarden van ruim 5 millimeter werden gemeten op 22 juni en 19 juli. In deze beide maanden scheen de zon respectievelijk 30 en 43% meer uren dan normaal en er viel 39% minder regen.

Bron: KNMI

Wat is verdamping?
Verdamping is een natuurkundig proces. Op land spelen alle planten hierin een belangrijke rol. De wortels nemen water uit de grond en de bladeren geven vocht af. Zon en temperatuur bepalen hoeveel er verdampt. Hoe warmer en zonniger hoe meer water er verdampt. De zon levert energie aan grond en gewas. Door verdampen van water, wat veel energie kost, wordt door de uienplant een acceptabele temperatuur gehandhaafd. Belangrijk is de aanvoer van water door de wortel vanuit de grond, maar ook aanhangend water aan het uienloof draagt bij aan de verdamping (water overgebleven van de neerslag of van dauw). Alleen bij optimale vochtvoorziening vindt er onbeperkte verdamping plaats. Wordt de beschikbaarheid van water minder, dan wordt de verdamping beperkt door de stand van de bladeren en het sluiten van de huidmondjes. Hiermee stopt de fotosynthese en dus ook de groei.

Fotosynthese
Om het uiengewas gezond te laten groeien is dus fotosynthese nodig. Het fotosyntheseproces kent een optimale temperatuur. De temperatuur van het loof mag niet te hoog oplopen. Dit wordt bereikt door het verdampen van water uit de huidmondjes in het blad. Zolang de huidmondjes openstaan kan CO2 worden opgenomen om omgezet te worden in koolhydraten en zuurstof. Maar als de watervoorziening schaars wordt, gaan de huidmondjes dicht. En met het water dat door de wortels wordt opgenomen, worden ook voedingsstoffen als stikstof, fosfaat en kali van de wortel naar het loof getransporteerd. Dat transport gaat beter door vochtige grond dan door droge grond.

Uientemperatuur
De temperatuur van het uiengewas kan soms wel 4 tot 8 graden – en bladtemperaturen soms wel 10 graden – hoger zijn dan de luchttemperatuur op officiële meethoogte. Na een vijftal mooie, zonnige dagen op rij in het voorjaar verdampt een perceel uien al gauw 15 mm vocht. Vocht dat verdampt, moet tijdig worden aangevuld, via neerslag of via beregening of irrigatie, wil de uienbol gezond blijven doorgroeien.

Kunstregen
Een geroutineerde uienteler voelt met regelmaat de grond en start met beregenen zodra er geen kluitvorming meer optreedt na het samendrukken van de grond. Deze valt dan uiteen tot vrijwel losse korrels. Met twee millimeter beregening per etmaal is het uiengewas in een droge periode in staat net zoveel water op te nemen om de groei van het gewas op niveau te houden.

De opmars van trips
Te warm en droog weer beïnvloedt niet alleen ons humeur, maar ook het ontstaan van plagen in gewassen. Een gewas dat niet tijdig wordt voorzien van water is minder weerbaar en dus gevoeliger voor plagen, zoals bijvoorbeeld trips. Te laat beregenen, laat de temperatuur in het gewas te hoog oplopen. Daardoor wordt het bijzonder aantrekkelijk voor trips om zich in de plant te nestelen.

Vooral geen narigheid inberegenen
Zodra echter het uiengewas is gaan strijken, moet er niet meer worden beregend. Dat werkt dan averechts en brengt alleen maar narigheid. De geknakte hals is in deze periode extra gevoelig voor intrede van vocht en daarmee bacteriën en schimmels zoals koprot.